Hmanlai Mizo khawsak dan leh a dang dang hi inzirna’n leh Mizo hnam hriatzauna atan a tha kan tih avangin kan rawn share chhawng a ni.

Lehkhabu: Hman Lai Mizo Khawsak Dan leh Mizo Buai Lai Thu
Ziaktu: Padma Shri Rev. Dr. H.S. Luaia
Published by H. Lalzoliana, Serkawn, Lunglei
Aizawl : 2004

Mizo hi hman lai chuan hnam mawl zawng kan lo ni ngei mai. Ka hriat theih chin 1917 vel atanga ka mit ngeia ka hmuh leh keimah ngeiin ka tihte ka han sawi dawn a. Amaherawhchu khaw tin tih dan a inang vek lo. Lusei kan tih leh a awmzia kan tihte pawh khaw khatah awm mah ila kan sakhaw biak dan a inang lo va, chuvangin ka hriat ve chu Lusei tih dan a ni zel dawn a ni.

1. Nau Neih Dan

Nau neih dan sawi ila: Hman lai chuan Nurse te an la awm lova, nu zingah hian nau chhar thiam an awm ve thin a. Ka nu pawh hi nau chhar turin an ko fo thin a ni.

A nau chhar lai vawi khat chu ka hmu a, nausen piang hlim hnar chu a fawp a, thisen a fawp chhuakin ka hria a, ka tenchhe nasa si a, ka lo ten khawp mai.

Hmeichhiain nau a neih dawn chuan tungchaw (khum ban) vuanin a bungbu a, nau chu a tlak nat loh nan an lo dawm thin a ni. A laihrui ah nan tlahthi (mau hriam) an hmang a, a lai hren nan lachhum an hmang thin a ni.

Nau a pian tukah chuan kawtah hian arte hringban an ti a, a thawina hmasa ber a ni a. Arte hi a kamsir tlemin an zai hlek a, a nghawngah hian mau phelin an chep a; thi lo tur siin an siam a, an tar thin a, a chiap lap lap mai a, a hmu hmasa apiangin an nei a. A chi a tha duh, an ti alawm.

Nau an neih hian nu hian duat an hlawh lo hle a, nau an neih hian thei leh thei lo hian tui te an chawi thin a ni. Ka la hriat reng chu Leite khuaah nu pakhatin nau a nei a, luhkaah a va insil a, a pasal chuan “I va zak thei lo ve, pitar tui chawisaa I han insil” a ti a, a tlawh thla thuai an tih chu le. Tak tak ni maw!

Aizawla kan zin hawnin Thenzawlah kan riak a, kan thianpa Pu Sapkunga thlen inin nau an nei a, naute ei atan artui chhungmu chum hmin leh buh an pe lai a la hmu a ni. Chu chu 1948 a ni tawh asin. Engtin nge maw kan lo dam chhuah theih aw!

Mi pakhatin, “Thi thei lo chin kan dam a ni e” a ti a. A dik ang a! Hlamzuih reng an tam mai. Fa tir lek phei chu an thi deuh ziah emaw ni. Kan fa tir damdawi inah a tâng hlum a, kan pu Hrangchhunga chuan a lo hria a, “Fa tir te chu a dan alawm” a ti e, an tih chu, zirtirtu ve meuh siin.

Nau a lo len deuh chuan nu hian nilengin nau an fehsan a, ina lo awmtute hian chaw thialsawm an lo fah a, nu a lo hawn veleh hian a hnute hi puar lutukin a rawn pe thin a ni. Pum na-in a tap a, khawhring an mawhchhiat a, ka pa pawh hi kawhring ṭai (thawi) tur hian an rawn pan fo mai. Naute hi nuin a mutpui a, a dul chungah a bawhtir a, a han zun pawhin nu zun ang mai hian a luang thla ve mai a ni.

Naute a ek chuan ring tak tak hian ui kan ko thin a ni, “Chiu hiah” tiin. Ui hian naute mawng hi a liak fai thin a ni. Ka mawng [Rev. Dr. H.S. Luaia] ngei pawh hi ui liahfai hnu a nih hi, a fai phian mai thei. Rulhut erawh chu a hlauhawm tih nachang kan hre lo.